زمینه و هدف: یائسگی یکی از بحرانی ترین مراحل زندگی زنان است که بدنبال قطع عملکرد تخمدانها و کاهش سطح استروژن ایجاد می شود. یائسگی، یکسری عوارض جسمانی و روانشناختی دارد. تحقیقات عصب روانشناسان نشان داده که عملکرد سیستم عصبی مرکزی و قسمت هایی از مغز بواسطه استروژن تعدیل می شود. مطالعه حاضر، با هدف مقایسه عملکرد های پنج بخش مهم مغز( لوب پره فرونتال، شکنج سینگولیت، سیستم لیمبیک، هسته‌های قاعده‌ای و لوب تمپورال)، تغییرات خلقی (اضطراب و افسردگی) با میزان استروژن در زنان یائسه و غیر یائسه شهر اصفهان انجام شد.

روش بررسی: روش پژوهش، توصیفی از نوع علی _ مقایسه‌ای بود. آزمودنی‌های این پژوهش 200 نفر (100 زن یائسه 45 الی 65 ساله و 100 زن غیر یائسه 20 الی40 ساله) بودند که به روش غیرتصادفی در دسترس از مراکز بهداشتی درمانی مطهری و سجاد، بیمارستان امین و عسگریه انتخاب شدند. ابزار پژوهش، پرسشنامه101 سوالی سیستم‌های مغزی (Brain systems) با ضریب پایایی 89/0 برای ارزیابی عملکردهای پنج سیستم مهم مغزی ( لوب پره فرونتال، شکنج سینگولیت، سیستم لیمبیک، هسته‌های قاعده‌ای و لوب تمپورال) و پرسشنامه افسردگی بک با ضریب پایایی 93/0 و اضطراب بک با ضریب پایایی 92/0 برای ارزیابی میزان ابتلا به افسردگی و اضطراب در آزمودنی‌ها بودند. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی(میانیگن و انحراف معیار) و استنباطی ( تحلیل واریانس چند متغیری MANOVA) با استفاده از نرم افزار Spss22 استفاده شد.

یافته ها: یافته های پژوهش نشان دادند که بین دو گروه زنان یائسه و غیر یائسه ازنظرعملکرد های پنج سیستم مغزی (لوب پره فرونتال، شکنج سینگولیت، سیستم لیمبیک، هسته‌های قاعده‌ای و لوب تمپورال) ومیزان استروژن و اضطراب تفاوت معنادار وجود دارد (001/0(P<. اما از نظرافسردگی تفاوت معنادار وجود ندارد (001/0(P>.

نتایج: به نظر می‌رسد که استروژن علاوه بر نقش جنسی و تولید مثلی در زنان بر روی سیستم عصبی و قسمتهای مختلف آن هم تاثیر می‌گذارد و بدنبال کاهش استروژن در زنان یائسه عملکرد مغز و تعدیل کارکرد آن توسط این هورمون تحت تاثیر قرار می‌گیرد. به نحوی که ارتباط دو سویه و همگرایی را می‌توان میان ترشح هورمون‌ها و عمکلرد مغزی و تغییرات خلقی مانند اضطراب و افسردگی تبیین نمود.